Szczere rozmowy o zarządzaniu dostępnością
Centrum Nauki Kopernik - rozmowa z Zastępczynią Dyrektor Programowej ds. Doświadczenia Zwiedzającego Anną Lipińską i koordynatorką ds.dostępności Anną Puchtą
W tym miejscu dostępność nabiera znaczenia. To tu, w Centrum Nauki Kopernik, są ludzie którzy dbają o wysoką jakość doświadczenia osób odwiedzających.
Dla mnie to najlepsza i najbardziej trafiona definicja dostępności.
W przypadku CNK zachwyca mnie nie tylko to określenie, ale także fakt, że w CNK od lat dba się o różnorodność w zespole i zatrudnia osoby z niepełnosprawnościami!
Zapraszam Was do lektury studium przypadku z udziałem dwóch cudownych Ann:)
Centrum Nauki Kopernik (CNK)
Anna Lipińska - Zastępca Dyrektora Programowego ds. Doświadczenia Zwiedzającego. Z wykształcenia fizyk. Do zespołu CNK dołączyła w 2008 r. Od początku pracowała w dziale wystaw, gdzie m. in. odpowiedzialna była za tworzenie i sprowadzanie interaktywnych wystaw. W latach 2015-2018 odpowiadała za proces modernizacji ekspozycji stałej, w wyniku, którego powstała wystawa Strefa Eksperymentowania.
Wspólnie z zespołami Wystaw, Planetarium, Warsztatu, Operacyjnym, Działem Obsługi Klienta oraz Działem Rozwoju Ośrodków Partnerskich dba o wysoką jakość doświadczenia osób odwiedzających CNK i o rozwój Inicjatywy SOWA (Strefy Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności) finansowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Anna Puchta - Od ponad 9 lat związana z Centrum Nauki Kopernik. Najpierw pracowała jako animatorka, obecnie pełni rolę koordynatorki ds. dostępności. Odpowiada za wsparcie osób ze szczególnymi potrzebami i dba o dostępność oferty. Ukończyła studia podyplomowe z zarządzania dostępnością na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Regularnie prowadzi szkolenia i warsztaty, działa na rzecz integracji osób z niepełnosprawnościami zarówno w pracy, jak i poza nią. Wierzy, że nauka i kultura powinny być dostępne dla każdego. Jej pasją jest tworzenie otoczenia, z którego każdy może w pełni korzystać.
Kontekst i wyzwania
Centrum Nauki Kopernik (CNK) to:
Instytucja, która ma trzech organizatorów: M.st. Warszawa, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Ministerstwo Edukacji Narodowej
Zespół: 450 osób (stan na koniec grudnia 2024) pracowników
Instytucja, która jest w ciągłej zmianie
Wysoko ceniona marka międzynarodowa odwiedzana przez ekspertów z różnych państw.
Studium przypadku
Różnorodność doświadczeń
Na stronie CNK pod hasłem “Misja”znajdziesz: Inspirujemy do doświadczania, rozumienia świata i odpowiedzialnego działania.
Zespół CNK pracuje z pasją i uważnością nad prototypami eksponatów, tak by każda osoba mogła doświadczać i odkrywać świat wystawy samodzielnie. Unikatowe środowisko edukacyjne stworzone w CNK sprzyja samodzielnemu odkrywaniu i eksploracji zjawisk zachodzących w przyrodzie.
W CNK nie ma przewodników, tam wchodzisz i eksplorujesz. Wartością dla zespołu jest to, by próbować, doświadczać.
Osoby odwiedzające wystawy mają wolność w wyborze ścieżki zwiedzania. Sami wytyczają nowe ścieżki. Zespołowi CNK zależy na tym, by zwiedzający nie chodzili za przewodnikiem utartymi szlakami.
Chcemy, by odbiorcy z różnymi niepełnosprawnościami jak wszyscy inni zwiedzający mieli szansę maksymalnie samodzielnie uczestniczyć w doświadczeniu, które proponujemy.
Projektowanie uniwersalne a różnorodność zmysłów
CNK dąży do dostępności dla różnych grup, w tym osób z niepełnosprawnościami. Twórcy eksponatów starają się, aby eksponaty były intuicyjne w obsłudze. Wiele eksponatów zaprojektowanych jest w taki sposób, aby możliwe było samodzielne użycie ich przez osoby z różnymi niepełnosprawnościami.
Kierunkiem naszych działań jest, by wystawa dawała równe szanse, by pozwalała doświadczać różnymi zmysłami.
Duża grupa eksponatów pozwala na eksplorację zjawisk przyrodniczych, które w równym stopniu angażują wszystkich. Przykładem jest grupa eksponatów pozwalająca na badanie zjawisk związanych z polem magnetycznym. Tu w równym stopniu samodzielnie eksperymentować mogą osoby widzące, jak i niewidome.
Konsultacje i współtworzenie
CNK do pracy nad eksponatami zaprasza osoby z różnymi niepełnosprawnościami.
Tak było w przypadku tworzenia eksponatu: “Miejski Labirynt”, w którym można doświadczyć barier jakie pokonać musi osoba poruszająca się na wózku. Testy przeprowadzone wspólnie z osobami na wózkach, sprawiły, że ostatecznie zastosowaliśmy inny model wózka. Dzięki temu, doświadczenie w eksponacie, jest bardziej zbliżone do codziennego doświadczenia osób z niepełnosprawnościami.
Jednak nie tylko przy konsultacjach zdarza się pracować osobom z niepełnosprawnościami. Osoby te mają szansę na zatrudnienie w Centrum.
Różnorodność - inspiracje ze świata i wdrożenie w Polsce
Na przestrzeni lat zespół CNK odwiedza centra nauki na całym świecie i przyjmuje gości z zagranicy. Dość szybko dostrzega, że w centrach nauki w zachodnich krajach zespoły są bardziej różnorodne. Pojawia się pytanie jaki model różnorodności zaadaptować w polskich realiach.
Dyrekcja postanawia otworzyć CNK na pracowników z różnymi potrzebami. Konsekwentnie stara się stworzyć takie warunki pracy, aby osoby te mogły w pełni wykorzystać swoje kompetencje.
Dyrekcja chce, by praca w CNK była dla osób z różnymi potrzebami źródłem satysfakcji i dawała możliwość rozwoju zawodowego. Ich praca i zaangażowanie są zauważane i doceniane zarówno przez współpracowników, jak i kadrę zarządzającą.
Różnorodność zespołu i Inclu(vi)sion
CNK zatrudnia od lat osoby z niepełnosprawnościami.
Współpracuje m.in. z Centrum Dzwoni - Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie. Osoby z Centrum Dzwoni odbywają staże i mają szansę zdobyć zatrudnienie na umowę o pracę.
Obecnie w zespole CNK pracują osoby z niepełnosprawnością intelektualną, spektrum autyzmu, z niepełnosprawnością ruchu.
Każdej nowej osobie zatrudnianej we współpracy z Centrum Dzwoni na początku towarzyszy trener pracy i osoba z zespołu CNK, która wspiera proces wdrożenia do pracy.
Staramy się stworzyć takie warunki pracy, aby osoby ze szczególnymi potrzebami mogły w pełni wykorzystać swoje kompetencje i aby praca w CNK była dla nich źródłem satysfakcji i dawała możliwość rozwoju zawodowego. Ich praca i zaangażowanie są zauważane i doceniane zarówno przez współpracowników, jak i kadrę zarządzającą.
W 2023 CNK nawiązuje współpracę z Fundacją Aktywizacja i przystepuje do Partnerstwa Inclu(vi)sion.
Celem Inclu(vi)sion jest wzrost zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami na otwartym, inkluzywnym i dostępnym rynku pracy w Polsce.
Dostępność początki
Działania na rzecz dostępności rozpoczynają się, gdy w Centrum Nauki Kopernik pracuje Anna Żmijewska. CNK wówczas podejmuje współpracę m.in. przy Festiwalu Kultury bez Barier.
Wejście w życie Ustaw o dostępności Dyrekcja przyjmuje z entuzjazmem.
My i tak chcieliśmy robić szerzej dostępność.
Wyznaczenie Koordynatora Dostępności
Anna Puchta rozpoczyna pracę w CNK w 2015. Od zawsze pracuje w dziale operacyjnym, w którym animatorzy (dziś: również opiekunowie gości) - w czerwonych koszulkach - pracują na wystawach.
W tamtym czasie w tym dziale pracuje 250 osób, głównie na umowę zlecenie. Są wśród nich, m.in. Głusi, osoby z innymi niepełnosprawnościami.
Różnorodność tego zespołu ukształtowała mnie. Jestem tu, gdzie jestem, i jestem tym, kim jestem - Osobą i koordynatorką ds. dostępności - dzięki mojemu zespołowi
W 2020 roku Ania zostaje wyznaczona Zarządzaniem Dyrektora na koordynatorkę ds.dostępności, osobą nadzorującą jej pracę jest Z-ca Dyrektora Programowego ds. Doświadczenia Zwiedzającego, Anna Lipińska.
Ania Puchta nadal pracuje w Dziale Operacyjnym. Po zmianie strukturalnej w CNK, w dziale tym jest 60 osób zatrudnionych na umowę o pracę.
Odpowiedzialność KD
Zgodnie z tym Zarządzeniem Ania Puchta jako KD odpowiada bezpośrednio przed Dyrekcją. W czasie planowania budżetu uczestniczy w spotkaniach z Kierownikami działów i zgłasza potrzeby związane z dostępnością.
Do pracy nad dostępnością angażuje niemal wszystkie zespoły, chociaż w CNK nie ma oficjalnie powołanego zespołu ds. dostępności.
Wsparcie Dyrekcji i budowanie zespołu
Anna Puchta zawsze może liczyć na wsparcie Anny Lipińskiej.
Zawsze miałam miejsce i czas na rozwój. (…) Zawsze mogłam przedstawić moje działania i plany i skonfrontować je z możliwościami instytucji
Początkowo Dyrekcja przyjęła rozwiązanie, by zastępca dyrektora programowego ds. doświadczenia zwiedzającego wspierał i nadzorował pracę koordynatora ds. dostępności.
Dość szybko okazało się, że temat dostępności dotyczy całej instytucji. Zarówno na płaszczyźnie tworzenia oferty programowej, jak i wewnętrznych procedur i procesów.
Pracujemy nad zbudowaniem większego zespołu, którego pracę nadzorować będą zarówno dyrektorzy z Pionu Programowego, jak i dyrektor pionu Administracyjnego.
Docenienie roli KD
Ania Puchta jest mocno rozpoznawalna przez Dyrekcję jako osoba odpowiedzialna za dostępność.
Bardzo często, podczas spotkań dyrektorów, czy kierowników, w różnych rozmowach pojawia się TA Ania Puchta
Dyrekcja i zespół doceniają jej zaangażowanie oraz umiejętność nawiązywania relacji z różnymi organizacjami działającymi w obszarze dostępności.
Także to spotkanie było dla Dyrekcji okazją do wyrażenia wdzięczności i podkreślenia znaczenia roli Ani Puchty.
Brak programów rozwojowych i czasu na wdrożenie
Dyrekcja i Anna Puchta zauważają, że dla centrów nauki brakuje w Polsce programów rozwojowych w dostępności, które uwzględniałyby specyfikę działań tego typu instytucji.
Ponadto Dyrekcja i Anna Puchta obserwują nadmiar szkoleń bez czasu na ich wdrożenie. Taka praktyka prowadzi do nieefektywności.
Ponadto oferty instytucji centralnych (Programy, konkursy, oferty szkoleń) są często mało precyzyjne (bez podania nazwisk trenerów).
Są realizowane w krótkim terminie (kilka miesięcy) i brakuje im harmonogramu.
W tak dużej instytucji jak CNK wszystko trwa i ma swoje określone procedury. Nie jest to zupełnie brane pod uwagę w oferowanych programach.
Dyrekcja ponadto zwraca uwagę na fakt, że szkoleń jest dużo, ale czasu na ich sensowne wdrożenie brakuje w tych programach.
Wziąć udział w szkoleniu to jedno, ale wdrożyć wiedzę ze szkolenia to drugie. Programy szkoleniowe nie przewidują czasu na racjonalne wdrożenie.
Przyszłość Dostępności
CNK dąży do tego, żeby rozwiązania dostępnościowe stały się czymś oczywistym, pewnym standardem.
Chcemy, by pewne rzeczy były wdrażane automatycznie, bez konieczności ciągłej dyskusji.
Dyrekcja dostrzega również zmieniającą się publiczność i przyszłe wyzwania. Dotychczas dominująca familijna publiczność może w przyszłości nie być aż tak liczna. CNK chce coraz większy nacisk kłaść na potrzeby osób starszych, w tym konieczność dostosowania przestrzeni i treści (siedziska, bliskość toalet, prosty język).
Dostępność w mniejszych ośrodkach
Ponadto CNK realizuje programy także poza Warszawą. Odpowiada na potrzebę wykluczenia ze względu na lokalizację.
Programy, które prowadzi to: „Nauka dla Ciebie” i „SOWA” (Strefy Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności). Do 2026 roku planowane jest utworzenie 50 takich stref.
Dostępność idzie za wystawą.
Otwartość i sieciowanie
Od siebie dodam, że na CNK zawsze możemy liczyć. Od lat CNK jest partnerem Festiwalu Kultury bez Barier. Na przestrzeni lat, dzięki otwartości Dyrekcji i zespołu CNK, tysiące osób z różnymi potrzebami mogło samodzielnie zwiedzić wystawy.
Ania Puchta jest też jedną z tych koordynatorek ds. dostępności, na którą zawsze mogę liczyć w Sieci Liderów i Liderek Dostępności. Włącza się w prace sieci, dzieli swoimi dobrymi praktykami i zabiera głos.
A niedawno wspólnymi siłami - Fundacja Kultury bez Barier, Tu Możesz i CNK -zorganizowaliśmy I Zjazd Usłyszanych, osób słabosłyszących. Prawie 30 osób, naszych bohaterek i bohaterów wywiadów, zjechało się z różnych stron Polski (Gdańsk, Lublin, Poznań i Wrocław), by spotkać się, sieciować i wzmacniać postawy samorzecznicze.
Anna Puchta towarzyszyła nam cały czas, z uważnością zbierała sugestie i zachwyty. Była jak Shadow:), cień, który dba o swoich gości. DZIĘKUJEMY!
Przepis na dostępność od CNK
Pozwól doświadczać i obserwuj - bądź jak Cień (Shadow)
Współpracuj z osobami z niepełnosprawnościami jak najczęściej i w różnych sytuacjach
Stwarzaj warunki pracy komfortowe dla obu stron
Towarzysz w pracy, żeby rozumieć jakie są potrzeby i wyzwania
Daj się poznać całemu zespołowi - spotykaj się, rozmawiaj, mów odważnie, co i gdzie warto poprawić w dostępności
Angażuj się na zewnątrz, sieciuj - daj się poznać innym koordynatorom i różnym organizacjom działającym na rzecz osób z niepełnosprawnościami
Sprawczość w dostępności
Na koniec wywiadów zadaję moim rozmówczyniom pytania:
Kiedy czujesz się sprawcza?
Kiedy czujesz się doceniona?
Anna Lipińska
Moment otrzymania wyróżnienia - Chmurki dostępności od Fundacji działającej na rzecz osób z niepełnosprawnościami z Łodzi.
Podczas tej rozmowy zrozumiałam, że zbyt rzadko werbalnie doceniam Anię:)
Anna Puchta
Ja kocham dostępność. A teraz, gdy mogę rozmawiać tak szeroko i mieć wsparcie z różnych stron to mnie wzmacnia.
Po tej rozmowie czuje się doceniona i uskrzydlona
Dostępność w Centrum Nauki Kopernik
Kilka konkretnych przykładów z oferty dostępnej w CNK:
Ciche godziny w Koperniku
Koordynatorka ds. dostępności
Anna Puchta
kontakt: anna.puchta@kopernik.org.pl
Tel. 502623596
AŻ Dostępność - Anna Puchta - poznaj Anię bliżej i jej osobistą historię w dostępności
Adres
Centrum Nauki Kopernik
Wybrzeże Kościuszkowskie 20,
00-390 Warszawa
Działanie w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
